Ogłoszenie upadłości konsumenckiej to dla wielu osób zadłużonych realna szansa na wyjście z pętli długów i rozpoczęcie nowego etapu w życiu. Prawo do upadłości przysługuje osobie fizycznej, która stała się niewypłacalna. Jednak samo złożenie wniosku nie gwarantuje automatycznie ogłoszenia upadłości. Sąd dokładnie bada każdą sprawę i istnieją określone przesłanki negatywne, które mogą skutkować oddaleniem wniosku o ogłoszenie upadłości. Warto wiedzieć, jakie sytuacje mogą stanąć na drodze do oddłużenia.
Podstawowe warunki – brak niewypłacalności
Najbardziej fundamentalną przyczyną oddalenia wniosku jest po prostu brak stanu niewypłacalności dłużnika. Jeśli sąd uzna, że osoba składająca wniosek jest w stanie regulować swoje wymagalne zobowiązania (nawet jeśli z trudem), lub że jej problemy finansowe mają charakter przejściowy, a nie trwały, wniosek zostanie oddalony. Upadłość konsumencka jest przeznaczona dla osób, które rzeczywiście utraciły zdolność do spłacania długów i nie ma perspektyw na jej odzyskanie w dającej się przewidzieć przyszłości.
Wina umyślna lub rażące niedbalstwo – główna przesłanka negatywna
To jedna z najczęściej badanych przez sąd okoliczności i główna merytoryczna podstawa do oddalenia wniosku. Sąd odmówi ogłoszenia upadłości, jeśli uzna, że dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa. Co to oznacza w praktyce?
- Wina umyślna: To sytuacja, gdy dłużnik celowo podejmował działania prowadzące do zadłużenia, mając świadomość negatywnych konsekwencji. Przykładem może być świadome trwonienie majątku, zaciąganie pożyczek z zamiarem ich niespłacenia, czy celowe unikanie pracy zarobkowej.
- Rażące niedbalstwo: To zachowanie skrajnie lekkomyślne, odbiegające od wzorca staranności, jakiego można oczekiwać od przeciętnego człowieka dbającego o swoje sprawy. Przykładem może być zaciąganie kolejnych, wysoko oprocentowanych „chwilówek” bez realnej możliwości ich spłaty, hazard prowadzący do utraty majątku, czy podejmowanie skrajnie ryzykownych inwestycji bez odpowiedniej wiedzy.
Sąd ocenia całokształt okoliczności i zachowanie dłużnika w okresie poprzedzającym złożenie wniosku. Jeśli uzna, że niewypłacalność jest wynikiem zawinionego działania, wniosek zostanie oddalony.
Działanie na szkodę wierzycieli
Sąd oddali wniosek również wtedy, gdy stwierdzi, że dłużnik podejmował działania mające na celu pokrzywdzenie wierzycieli. Chodzi tu przede wszystkim o sytuacje, gdy dłużnik:
- Ukrywał majątek: Przepisywał nieruchomości, samochody czy inne wartościowe składniki majątku na członków rodziny lub znajomych, aby uniemożliwić ich zajęcie przez wierzycieli lub syndyka.
- Dokonywał czynności prawnych z pokrzywdzeniem wierzycieli: Zawierał pozorne umowy, darowizny, czy sprzedawał majątek po zaniżonej cenie, aby uszczuplić masę upadłości.
Takie działania świadczą o złej wierze dłużnika i uniemożliwiają ogłoszenie upadłości.
Nadużycie prawa – postępowanie w złej wierze
Oddalenie wniosku może nastąpić również wtedy, gdy sąd uzna, że samo złożenie wniosku stanowi nadużycie prawa. Może to mieć miejsce na przykład, gdy dłużnik składa kolejny wniosek o upadłość w krótkim czasie po oddaleniu poprzedniego, nie wykazując żadnej zmiany swojej sytuacji czy postawy. Podobnie, jeśli celem wniosku nie jest rzeczywiste oddłużenie, a jedynie np. szykanowanie wierzycieli lub uniknięcie konkretnej egzekucji, sąd może uznać to za działanie w złej wierze.
Niezgodność wniosku z wymogami formalnymi
Choć jest to przyczyna bardziej proceduralna, to braki formalne wniosku mogą prowadzić do jego zwrotu lub oddalenia. Wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej musi być złożony na urzędowym formularzu i zawierać wszystkie wymagane informacje oraz załączniki (m.in. spis wierzycieli, spis majątku, uzasadnienie). Jeśli wniosek jest niekompletny lub zawiera błędy, sąd wezwie do ich uzupełnienia w określonym terminie. Niewykonanie tego wezwania skutkuje zwrotem wniosku. W niektórych przypadkach rażące błędy lub braki mogą być podstawą do jego oddalenia.
Wcześniejsza upadłość lub oddalenie wniosku
Istnieją również ograniczenia czasowe. Co do zasady, nie można ogłosić upadłości konsumenckiej, jeśli w ciągu ostatnich dziesięciu lat dłużnikowi umorzono już zobowiązania w ramach innego postępowania upadłościowego. Podobnie, jeśli wcześniejszy wniosek o upadłość został oddalony z powodu winy dłużnika (np. podania nieprawdziwych informacji), może to stanowić przeszkodę w ponownym ubieganiu się o oddłużenie w krótszym okresie.
Podsumowanie: Uczciwość i rzetelność – klucz do pozytywnej decyzji sądu
Choć upadłość konsumencka jest prawem przysługującym niewypłacalnym dłużnikom, sąd dokładnie bada każdą sprawę pod kątem ewentualnych przesłanek negatywnych. Kluczowe dla pozytywnego rozpatrzenia wniosku są uczciwość i rzetelność dłużnika. Sąd chce mieć pewność, że niewypłacalność nie jest wynikiem celowego działania lub rażącej lekkomyślności, a dłużnik nie próbuje ukrywać majątku czy działać na szkodę wierzycieli. Dlatego tak ważne jest staranne przygotowanie wniosku, przedstawienie prawdziwych informacji i wykazanie, że trudna sytuacja finansowa ma obiektywne przyczyny. W razie wątpliwości co do spełniania warunków, warto skonsultować się ze specjalistą.